Policyjne statystyki pokazują, że liczba przestępstw gospodarczych rośnie w Polsce z roku na rok. Pandemia i rozwój pracy zdalnej spowodowały, że przestępczość ta rozwija się jeszcze szybciej. Jednocześnie zbyt mało firm w naszym kraju odpowiednio chroni się przed przestępcami.
W roku 2020 Policja odnotowała ponad 198 tysięcy przestępstw o charakterze gospodarczym, a rok wcześniej było to ponad 187 tys. Z badań wynika, że firmy nie radzą sobie z sytuacjami kryzysowymi związanymi z przestępstwami gospodarczymi.
„Jako przedsiębiorcy nie jesteśmy w stanie przygotować się na wszelkie ataki przestępców. Jednak na pewno możemy wdrożyć procedury, które ograniczą ryzyko okradzenia naszej firmy” – mówi Bartosz Dobecki, prezes Grupy Brokerskiej Unity. „Współpracując przedsiębiorstwami widzimy, że często nie posiadają one odpowiednich procedur bezpieczeństwa, a także nie zatrudniają pracowników odpowiedzialnych za ten obszar” – dodaje B. Dobecki.
Firma doradcza PWC regularnie przygotowuje raport Raport Global Economic Crime Survey. Ostatni z roku 2020 powstał na podstawie analizy danych z badania, w którym wzięło udział 5018 respondentów ze świata, w tym 76 z Polski. Z raportu wynika, że najczęściej występującymi przestępstwami gospodarczymi w polskich firmach są korupcja i łapownictwo oraz nadużycia księgowe. Z kolei na świecie najczęstszym przestępstwem gospodarczym według wskazań respondentów są nadużycia popełnione przez klientów.
„Walka z przestępczością gospodarczą jest wielkim wyzwaniem dla biznesu i organów ścigania. Straty nigdy nie ograniczają się do jedynie ubytków materialnych. Utrata wizerunku firmy i jej produktów czy obniżenie zaufania do firmy ze strony kontrahentów i pracowników to częste konsekwencje takich sytuacji” – mówi Aneta Mroczek, Dyrektor Działu Oceny Ryzyka z UNITY Trade Credit Broker „Dlatego firmy powinny zabezpieczać swoje interesy ze szczególną starannością, przykładowo poprzez dokładne sprawdzenie potencjalnego kontrahenta. Pomóc w tym może np. ubezpieczyciel u którego mamy wykupioną polisę od zabezpieczenia należności. Ale mamy także szereg innych możliwości” – dodaje A. Mroczek.
Poniżej prezentujemy dostępne sposoby sprawdzenia potencjalnego kontrahenta. Dotyczą one zarówno dużych spółek giełdowych, jak i małych firm jednoosobowych. Upewnienie się, że nasz przyszły partner jest wiarygodny, pozwoli nam uniknąć poważnych strat i kłopotów w przyszłości.
- Dane rejestrowe – zależnie od formy prawnej, rejestrację kontrahenta możemy sprawdzić:
- w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (skrót: CEIDG) – sprawdzamy rejestrację jednoosobowych działalności gospodarczych oraz wspólników spółek cywilnych. Weryfikacja umożliwia potwierdzenie, kiedy przedsiębiorstwo rozpoczęło działalność, kto jest właścicielem, kto jest pełnomocnikiem, jaki jest przedmiot działalności interesującej nas firmy. Ważne jest także śledzenie zmian, szczególnie w kontekście zawieszanej działalności. W przypadku firm, które zawiesiły działalność na długi czas, po ponownym rozpoczęciu działalności powinniśmy je potraktować jako nowopowstały podmiot, a więc z ostrożnością. Wskazówka: w przypadku spółek cywilnych, w CEIDG potwierdzamy rejestrację wspólników z osobna
- w Krajowym Rejestrze Sądowym (skrót: KRS) – tu można prześledzić rejestrację spółek podmiotów prawa handlowego (spółek jawnych, komandytowych, sp. z o.o., spółek akcyjnych, spółdzielni, fundacji itp.). Zakres sprawdzanych danych: nazwa, adres siedziby, forma prawna, data rejestracji, wysokość kapitału, skład zarządu, sposób reprezentacji, struktura właścicielska oraz informacja o złożonych sprawozdaniach finansowych. Dzięki sprawdzeniu wpisów w dziale 4, 5, 6 i 7 odpisu z KRS można pozyskać informację o zaległościach w zapłacie ZUS oraz wobec urzędu skarbowego. Przeglądając końcowe działy w KRS dowiemy się o złożonych wnioskach o upadłość, zabezpieczeniu majątku dłużnika, czy wręcz umorzeniu egzekucji z uwagi na fakt, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych, co wprost oznacza niewypłacalność dłużnika. Innymi ważnymi zapisami wartymi uwagi jest informacja o ustanowieniu kuratora, statusu prowadzonych postępowań likwidacyjnych/restrukturyzacyjnych/układowych/upadłościowych.
- Regon – jest to dobre źródło dla ustalenia faktycznego przedmiotu prowadzenia działalności. Często spotykamy się ze spółkami, które przy rejestracji zgłosiły wiele kodów PKD, czyli cyfrowo-literowych oznaczeń prowadzonej działalności. Dodatkowym utrudnieniem bywa fakt, iż w przedmiocie działalności zawartych jest wiele kodów z różnych branż. Z pomocą w takiej sytuacji może przyjść wyszukiwarka Regon, w której oznaczone jest wiodące dla prowadzonej działalności PKD.
- Giełda Papierów Wartościowych – spółki notowane na giełdzie mają obowiązek publikowania wielu informacji wspierających ocenę kontrahenta. Najbardziej cenioną informacją uzyskiwaną z tego źródła są sprawozdania finansowe, których publikacja pojawia się kwartalnie. Spółki giełdowe zobowiązane są także do informowania o zawartych istotnych umowach, w tym także o zaciąganych zobowiązaniach i formie ich zabezpieczeń. Z komunikatów giełdowych dowiadujemy się na bieżąco o zmianach w strukturze akcjonariatu, zarządu i rady nadzorczej.
- Raporty roczne – kompendium wiedzy o przedsiębiorstwach. Są to informatory umieszczane przez duże spółki na ich stronach internetowych. W raportach rocznych można znaleźć informację o strategii długoterminowej przedsiębiorstwa, publikację pełnych sprawozdań finansowych oraz noty objaśniające zawierające informację o metodach wyceny majątku, wyszczególnienie zaciągniętych zobowiązań, oraz a także formie ich zabezpieczeń.
- Beneficjent rzeczywisty – w uproszczeniu, za beneficjenta rzeczywistego uznaje się osobę fizyczną posiadającą powyżej 25% udziałów lub akcji w przedsiębiorstwie. Sprawdzanie, kto jest beneficjentem wymaga sprawdzania danych rejestrowych, a konkretnie struktury właścicielskiej. W przypadku spółek osobowych jest to stosunkowo łatwa procedura. Sytuacja dużo bardziej komplikuje się przy sprawdzaniu firmy, której właścicielami są inne przedsiębiorstwa. Z uwagi na pracochłonność ustalenia beneficjenta rzeczywistego na rynku pojawiły się narzędzia do automatycznej weryfikacji tejże informacji. Od 2019 roku jest prowadzony Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych, do którego wgląd jest jawny i nieodpłatny. Cel, który przyświeca dochodzeniu do beneficjenta rzeczywistego to przede wszystkim przeciwdziałanie praniu brudnych pieniędzy i finansowania terroryzmu. W przypadku dużych grup kapitałowych ze skomplikowaną siecią powiązań, pomaga ustalić, kto sprawuje faktyczną kontrolę nad przedsiębiorstwami tego typu.
- Dane finansowe – spółki prawa handlowego prowadzące pełną księgowość, a więc sporządzające bilans i rachunek wyników są zobowiązane do publikacji tych sprawozdań w Krajowym Rejestrze Sądowym. Dostęp do tych danych jest jawny i bezpłatny. Co ważne – wgląd w dane finansowe jest dostępny elektronicznie, co w znacznym stopniu ułatwia możliwość weryfikacji standingu finansowego kontrahentów. Wystarczy znać numer KRS interesującej nas spółki, a następnie pobrać sprawozdanie finansowe.
- NIP europejski – w przypadku przedsiębiorstw prowadzących wymianę handlową w ramach Unii Europejskiej muszą one posiadać tzw. NIP europejski, aby móc w prawidłowy sposób rozliczać podatki z wymiany transgranicznej. NIP-EU wygląda tak samo jak NIP nadawany przy rejestrowaniu działalności gospodarczej, ale jest poprzedzony oznaczeniem PL, dając łatwość identyfikacji kraju pochodzenia przedsiębiorcy. Podobne przepisy obowiązują w pozostałych państwach UE. Zarejestrowanych przedsiębiorców można sprawdzić w bazie VIES (System Wymiany Informacji o VAT) uzyskując w ten sposób informację, czy kontrahent jest aktywnym płatnikiem VAT europejskiego.
- Biała lista – ogólnodostępna baza przedsiębiorstw będących płatnikami VAT prowadzona przez Krajową Administrację Skarbową. Jest to także dobre źródło potwierdzenia wiarygodności kontrahenta – możemy w nim potwierdzić, czy kontrahent jest zarejestrowanym czynnym płatnikiem VAT, możemy potwierdzić nazwę i adres prowadzenia działalności, numery NIP i Regon, datę rejestracji jako płatnik VAT oraz numer konta bankowego wskazanego w zgłoszeniu rejestracyjnym/aktualizacyjnym.
- www/internet – jest to źródło informacji o mniejszych przedsiębiorstwach. Umożliwia ono potwierdzenie profilu działalności firmy oraz pozyskanie informacji o głównych partnerach handlowych, punktach sprzedaży, osiągnięciach obecnego lub potencjalnego kontrahenta.
- Mapy google – źródło weryfikacji szczególnie cenne przy sprawdzaniu wiarygodności nowego odbiorcy. Wyszukując adres możemy zweryfikować adres siedziby i/lub punktów sprzedaży. Rejestracja wielu firm pod tym samym adresem, zlokalizowanym w bloku mieszkalnym powinna wzbudzić czujność.